ЗОРЧИХ ЭРХИЙГ ХЯЗГААРЛАХ ЯЛ, ТҮҮНИЙГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ АРГА ЗАМ

“Хөдөлмөрийн тухай хууль”-ийн төслийн хэлэлцүүлгийг Нээлттэй Нийгэм Форум 2017 оны 6-р сарын 8-9-ний өдрүүдэд зохион байгууллаа. Хуулийн төслийн хэлэлцүүлэгт хүний эрх, хүүхэд, эмэгтэйчүүд, бэлгийн цөөнх, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн ТББ, хуульчид зэрэг нийт 29 хүн оролцсон болно.1 Хэлэлцүүлэгт оролцогчид зохицуулах харилцаа, хамрах хүрээг өргөтгөсөн, хөдөлмөрлөх эрхийн суурь зарчим, хөдөлмөрийн харилцааны шинэ тутам хэлбэрүүдийг тусгасан, ажилтны эрхийн байдлыг дээрдүүлсэн, тэр дундаа нийгмийн тодорхой бүлгийн хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих чиглэлээр ахиц гаргасан зохицуулалт тусгасныг сайшаан тэмдэглэхийн зэрэгцээ төслийг сайжруулах чиглэлээр зарим санал, шүүмж гаргасныг нэгтгэн танилцуулж байна.

Хуульчийн мэргэжлийн үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөлгүй этгээд хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд (ХХША) бусдыг төлөөлөх нөхцөл байдлыг судлан, тулгамдсан асуудлыг шийдэх эрх зүйн зохицуулалтыг тодорхойлох явдал нь Монгол Улсын Үндсэн хуульд заасан хүний эрхийг хангах хууль зүйн баталгааг бий болгоход чухал ач холбогдолтой юм. Түүнчлэн иргэд мэргэжлийн, чанартай, хууль зүйн туслалцаа авах буюу өмгөөлөгч авах эрхээ эдлэх; аливаа хэрэг маргаанаа шүүхээр үнэн зөв, бүрэн бодитой шийдвэрлүүлэх; шүүх, хуулийн байгууллага, хуульч, өмгөөлөгчид итгэх иргэдийн итгэл нэмэгдэх; хуульчийн мэргэжлийн нэр хүнд өсөх зэрэг олон талын эерэг нөлөөтэй. Тиймээс хуульчийн мэргэжлийн үйл ажиллагаа явуулах эрхгүй этгээд итгэмжлэлийн үндсэн дээр иргэн болон хуулийн этгээдийг ХХША-д төлөөлж, хууль зүйн мэргэжлийн туслалцаа үзүүлэх буюу өмгөөлөл хийж байгаа талаар хууль зүйн мэргэжилтнүүдийн байр суурь, хандлагыг тандах, тулгамдаж буй асуудлыг шийдэх арга замыг тогтоох судалгаа хийж тодорхой дүгнэлтэд хүрлээ. Судалгааг анкет асуулга, фокус бүлгийн хэлэлцүүлэг, ганцаарчилсан ярилцлагын аргаар явуулж, үр дүнг статистик мэдээ болон гадаад орнуудын эрх зүйн тогтолцоотой харьцуулан судлав.

Нээлттэй Нийгэм Форум нь Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн төсөлд өгөх санал, шүүмжийг боловсруулахдаа Иргэдэд туслах хүний эрхийн төв, Хүчирхийллийн эсрэг үндэсний төв, Монголын байгаль орчны төлөөх хуульчдын холбооны хуульчид, судлаач О.Мөнхсайхантай хамтран ажиллалаа. Тус шүүмжид иргэдийн халдашгүй чөлөөтэй байх эрх, хууль зүйн туслалцаа авах эрх, цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээ, хохирогч хамгааллын асуудлыг онцлон авч үзлээ..

Улаанбаатар хот болон орон нутагт үйл ажиллагаа явуулдаг төрийн бус байгууллагын төлөөлөгчид, бие даасан судлаачид хамтран 2016 оны 10, 11 дүгээр сард Иргэний улс төрийн эрхийг хэрэгжүүлэх тухай хуулийн төслийг хэлэлцлээ. Оролцогчид хуулийн төслийн үзэл баримтлал, зохицуулах харилцааг бүрэн дүүрэн дэмжсэнийг тэмдэглээд хэлэлцүүлгийн явцад гарсан хуулийн төслийн нэр томьёо, зүйл заалтын логик дэс дараалал, төслийн эх бичвэр, техник шаардлага, утга найруулгын холбогдолтой санал шүүмжийг нэгтгэн танилцуулж байна.

Нээлттэй Нийгэм Форумаас “Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хууль”-ийн төслийн хэлэлцүүлгийг төрийн бус байгууллага, хуульчдын оролцоотойгоор 2015 оны 11-р сард зохион байгууллаа. Хэлэлцүүлгийн явцад гарсан санал, шүүмжийг нэгтгэн танилцуулж байна. Хуулийн төслийн хэлэлцүүлэгт хуулийн их дээд сургууль, судлаачдаас Б.Базар (Эрх зүйч), Д.Буян, Ж.Даваасүрэн (Хуульч), Ц.Өлзийтогтох (МҮИС-ийн Хууль зүйн ухааны сургууль), төрийн бус байгууллагаас Б.Анхныбаяр (Захиргааны шинэ санаачилга), Ш.Ариунаа, Ц.Сарантуяа (Монголын эмэгтэйчүүдийн хөдөлмөрийг дэмжих холбоо), Б.Баттогтох (МонАме судалгааны төв), Л.Бор (Их бага баяншарга), В.Ганболд, Д.Орхонтуул (Монголын байгаль орчны төлөөх хуульчдын холбоо), А.Долгор, Н.Заяа (Хөгжлийн хэлхээ), Д.Мөнхтуяа (ЛГБТ төв), Д.Мөнхцэцэг (Ирээдүйн босго), Ц.Нарангэрэл (Монголын хуульчдын холбоо), Ч.Одончимэг (Хүчирхийллийн эсрэг үндэсний төв), А.Оюунчимэг (Булаг шанд гол мөрний эхийг хамгаалах сан), Ч.Сэмжидмаа (Сэтгэл зүйн мэдрэмж), Я.Цэрэнханд (Ангир нүдэн мөндөөхэй хөдөлгөөн), М.Чинзориг (Монголын байгаль орчны иргэний зөвлөл), Б.Энхмаа (Хүний аюулгүй байдлын судалгааны төв), Б.Энхцэцэг (Хүний эрх хөгжил төв) болон Б.Хишигсайхан (Нээлттэй Нийгэм Форум) нар оролцлоо.

Хууль тогтоомжийн төсөл боловсруулах, өргөн мэдүүлэх журмын тухай хууль”-ийн төслийн хэлэлцүүлгийг Нээлттэй Нийгэм Форум нь Улсын Их Хурал (УИХ)-ын Хууль зүйн байнгын хороо, УИХ болон НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн “Иргэдийн оролцоотой хууль тогтоох ажиллагааг дэмжих нь” төсөлтэй хамтран 2015 оны 4-р сард зохион байгууллаа. Хэлэлцүүлэгт оролцогчид хуулийн төсөлд иргэдийн оролцоог хэрхэн тусгасан болохыг онцгойлон анхаарч, санал шүүмж гаргасныг нэгтгэн танилцуулж байна.

“Нээлттэй Нийгэм Форумаас “Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хууль”-ийн төслийн хэлэлцүүлгийг төрийн бус байгууллага, эрдэмтэн, судлаачдын оролцоотойгоор 2014 оны 11 дүгээр сард зохион байгууллаа. Хуулийн төсөлд өгсөн санал, шүүмжийг боловсруулахдаа НҮБ-ын хүний эрхийн гэрээ конвенц, жишиг стандарт, хүний эрхийн механизмуудаас өгсөн зөвлөмж, дүгнэлтийг анхааран судалсан. Мөн Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны тухай загвар хууль, бусад улс орны хууль тогтоомжийг харьцуулан үзлээ. Хэлэлцүүлгийн явцад гарсан санал, шүүмжийг нэгтгэн танилцуулж байна

“Нээлттэй Нийгэм Форумаас “Хууль сахиулах үйл ажиллагааны тухай хууль”-ийн төслийн хэлэлцүүлгийг төрийн бус байгууллага, эрдэмтэн, судлаачдын оролцоотойгоор 2014 оны 11 дүгээр сард зохион байгууллаа. Хуулийн төсөлд өгсөн санал, шүүмжийг боловсруулахдаа НҮБ-ын хүний эрхийн гэрээ конвенц, жишиг стандарт, хүний эрхийн механизмуудаас өгсөн зөвлөмж, дүгнэлтийг анхааран судалсан. Мөн Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны тухай загвар хууль, бусад улс орны хууль тогтоомжийг харьцуулан үзлээ. Хэлэлцүүлгийн явцад гарсан санал, шүүмжийг нэгтгэн танилцуулж байна.

“Нээлттэй Нийгэм Форумаас “Таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэрэгжүүлэх тухай хууль”-ийн төслийн хэлэлцүүлгийг төрийн бус байгууллага, эрдэмтэн, судлаачдын оролцоотойгоор 2014 оны 11 дүгээр сард зохион байгууллаа. Хуулийн төсөлд өгсөн санал, шүүмжийг боловсруулахдаа НҮБ-ын хүний эрхийн гэрээ конвенц, жишиг стандарт, хүний эрхийн механизмуудаас өгсөн зөвлөмж, дүгнэлтийг анхааран судалсан. Мөн Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны тухай загвар хууль, бусад улс орны хууль тогтоомжийг харьцуулан үзлээ. Хэлэлцүүлгийн явцад гарсан санал, шүүмжийг нэгтгэн танилцуулж байна.

“Нийтийн сонсголын тухай хууль”-ийн төслийн хэлэлцүүлгийг Нээлттэй Нийгэм Форум нь УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хороо, НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн Иргэдийн оролцоотой хууль тогтоох ажиллагааг дэмжих нь төсөлтэй хамтран 2014 оны 10 дугаар сард зохион байгууллаа. Хэлэлцүүлгийн явцад оролцогчид хуулийн төслийн үзэл санааг дэмжихийн зэрэгцээ зорилт, зохицуулах зүйл, нэр томъёо, хэл найруулга, нийтлэг шаардлагад хамаарах асуудлаар санал шүүмж гаргасныг нэгтгэн танилцуулж байна.

Зөрчлийн тухай хуулийн төслийн хэлэлцүүлгийг хүний эрх, хүүхэд, эмэгтэйчүүд, бэлгийн цөөнх, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүсийн эрх ашгийг хамгаалдаг төрийн бус байгууллагын төлөөлөл,судлаач, мэргэжилтнүүдийн оролцоотойгоор 2014 оны 1 дүгээр сард зохион байгууллаа. Хэлэлцүүлэгт оролцогчдоос гарсан санал, шүүмжийг нэгтгэн танилцуулж байна.

Нээлттэй Нийгэм Форум Гэмт хэргийн тухай хуулийн төсөлд санал, зөвлөмж боловсруулах цуврал хэлэлцүүлгийг хүний эрх, хүүхэд, эмэгтэйчүүд, бэлгийн цөөнх, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүсийн эрх ашгийг хамгаалах болон хүн худалдаалах гэмт хэрэгтэй тэмцэх, байгаль орчныг хамгаалах чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг төрийн бус байгууллагын төлөөлөл, судлаач, мэргэжилтнүүдийн оролцоотойгоор 2013 оны 6 дугаар сард болон 2014 оны 1 дүгээр сард тус тус зохион байгууллаа. Хэлэлцүүлгийн үеэр “Гэмт хэрэг, ялын талаарх харьцуулалт”, “Гэмт хэргийн тухай хуулийн төсөлд тусгагдсан эрүүгийн хариуцлага хүлээх ялын төрөл”, “Гэмт хэргийн тухай хуулийн төсөлд ХЭҮК-оос өгөх санал зөвлөмж”, “НҮБ-ын хүний эрхийн механизмаас өгсөн зөвлөмж ба Гэмт хэргийн тухай хуулийн төсөл” сэдвээр Н.Туяа (МУИС-ийн Хууль зүйн сургуулийн Практик судлалын тэнхимийн эрхлэгч), Д.Цэнд-Аюуш (Хууль хүний эрх ТББ-ын Тэргүүн), Б.Батаа (ХЭҮК-ын ахлах референт), Б.Хишигсайхан (ННФ-ын менежер) нар тус тус мэдээлэл хийсэн юм. Хуулийн төсөлд өгөх санал боловсруулахдаа НҮБ-ын Хүний эрхийн зөвлөл, Хүний эрхийн хороо, Эрүүдэн шүүхийн эсрэг хороо, Хүүхдийн эрхийн хороо, Эмэгтэйчүүдийг ялгаварлан гадуурхах бүх хэлбэрийг устгах хороо, Эрүүдэн шүүлтийн эсрэг Тусгай илтгэгчдээс Монгол Улсын Засгийн газарт эрүүгийн хууль тогтоомжийг боловсронгуй болгох хүрээнд ирүүлсэн нийт 62 зөвлөмжийг анхааран судаллаа. Мөн Эрүүгийн загвар хууль болон одоогийн Эрүүгийн хуулийн зохицуулалттай харьцуулан судалсан судалгаа, шинжилгээ болон практик ажлын туршлагыг өргөнөөр ашиглалаа. Гэмт хэргийн тухай хуулийн төсөл нь Монгол Улсын Үндсэн хуульд тусгасан хүний эрх, эрх чөлөөг баталгаажуулах, олон улсын гэрээг сахин биелүүлэх, гэрээний хороод болон НҮБ-ын Хүний эрхийн зөвлөлөөс ирүүлсэн санал дүгнэлт, зөвлөмжийг хэрэгжүүлэхэд онцгой ахиц дэвшил болохуйц зохицуулалт агуулж байгааг төрийн бус байгууллагууд сайшаан хэлэлцэхийн хамт хэлэлцүүлгээс гарсан санал, шүүмжийг нэгтгэн танилцуулж байна.

2013 оны 10 дугаар сард төрийн бус байгууллагын төлөөлөгчид, бие даасан судлаачид Захиргааны ерөнхий хуулийн төслийг хэлэлцлээ. Оролцогчид хуулийн төслийн үзэл баримтлал, зохицуулах харилцааг бүрэн дүүрэн дэмжсэнийг тэмдэглээд хэлэлцүүлгийн явцад гарсан хуулийн төслийн нэр томъёо, зүйл заалтын логик дэс дараалал, төслийн эх бичвэр, техник шаардлага, утга найруулгын холбогдолтой санал шүүмжийг* нэгтгэн танилцуулж байна.

Хүний эрх, хүүхэд, эмэгтэйчүүд, бэлгийн цөөнх, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүсийн эрх ашгийг хамгаалдаг ТББ-ын ажилтан, судлаач, мэргэжилтнээс бүрдсэн баг (нийт 27 хүн) 2014 оны нэгдүгээр сард Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хуулийн төслийг хэлэлцлээ. Хэлэлцүүлэгт оролцогчид хуулийн төслийг одоо хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хуультай харьцуулж, уг хуулийн төсөл нь хүний эрхийн шалгуур үзүүлэлтүүдийг хэрхэн хангаж байгааг үнэллээ.

Уг хуулийн төсөл нь Үндсэн хууль, Монгол Улсын олон улсын гэрээний заалттай нийцэж байгаа бөгөөд хүчирхийллийн хохирогч, түүний гэр бүлийн гишүүдийн аюулгүй байдлын хамгааллыг сайжруулах, байгууллага хоорондын хамтын ажиллагааг уялдуулах, гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх удирдлага, зохион байгуулалтыг боловсронгуй болгох хүрээнд олон чухал зохицуулалт тусгасныг тэмдэглэхийн хамт хэлэлцүүлгийн явцад гарсан санал, шүүмжийг нэгтгэн танилцуулж байна.